Bài 1: Bổ sung đối tượng, tăng thuế TTĐB với thuốc lá 

Bài 2: Chuyển sang phương pháp tính thuế hỗn hợp thuế TTĐB đối với thuốc lá 

Bài 3: Các nước trên thế giới đánh thuế TTĐB đối với thuốc lá 

Tô Kim Huệ, Viện Chiến lược và Chính sách Tài chính, Bộ Tài chính cho biết mục tiêu của mô hình đánh giá tác động của việc áp dụng thuế TTĐB theo phương pháp hỗn hợp với sản phẩm thuốc lá ở Việt Nam nhằm xây dựng cơ cấu thuế phù hợp, đảm bảo phù hợp với thông lệ quốc tế và xu hướng phát triển của Việt Nam. Giảm sản lượng tiêu thụ thuốc lá và tỷ lệ người hút thuốc. Đảm bảo điều tiết nguồn thu ngân sách nhà nước hợp lý. Hạn chế thất thu ngân sách do thuốc lá lậu. Giảm thiểu tác động tiêu cực về mặt xã hội.

Đề xuất tăng thuế TTĐB với thuốc lá theo lộ trình. (Ảnh minh họa)

Theo đó thiết lập lộ trình tăng thuế TTĐB hợp lý và có tính định hướng dài hạn nhằm đạt được một cách hài hòa mục tiêu Chính phủ đặt ra.

Năm 2022, tổng sản phẩm thuốc lá hợp pháp (nội tiêu) đạt 86 tỷ điếu. Thuốc lá lậu ước tính chiếm khoảng 12,45% thị phần thuốc lá Việt Nam, tương đương 12,2% tỷ điếu.

Giá bán thuốc lá hiện nay như sau: giá rẻ dưới 10.000 đồng/gói; bình dân từ 10.000 - 15.000 đồng/gói; cận cao cấp từ 16.000 - 25.000 đồng/gói; cao cấp trên 25.000 đồng/gói.

Viện Chiến lược và Chính sách Tài chính cứu đưa ra 3 kịch bản cải cách thuế TTĐB gồm: Kịch bản 1 không tăng thuế tương đối (giữ nguyên mức 75%), thuế tuyệt đối tăng dần đều để đạt mức 3.000 đồng ở năm 2029.

Kịch bản 2 không tăng thuế tương đối, thuế tuyệt đối tăng dần đều để đạt mức 4.000 đồng ở năm 2029.

Kịch bản 3 không tăng thuế tương đối, thuế tuyệt đối tăng dần đều để đạt mức 5.000 đồng ở năm 2029.

Bà Tô Kim Huệ cho hay, việc tăng thuế khiến tổng lượng tiêu thụ thuốc lá giảm ở cả 3 kịch bản đặc biệt giảm đáng kể ở kịch bản 3 sau 5 năm.

Mức tăng thuế trong kịch bản 3 có thể khiến lượng thuốc lá lậu tiêu thụ ở thị trường Việt Nam tăng mạnh. Theo ước tính của mô hình, lượng thuốc lá lậu sau 5 năm có thể tăng lên 5,6 tỷ điếu so với năm 2024.

Giá thuốc lá hợp pháp tăng cao do thuế tăng khiến thuốc lá lậu ở phân khúc giá rẻ có cơ hội thâm nhập vào thị trường do thu hút người tiêu dùng ở các phân khúc giá bình dân và giá rẻ của thuốc lá hợp pháp. Bên cạnh đó, thuốc lá lậu ở phân khúc cận cao cấp vốn rất phổ biến trên thị tường cũng có rủi ro gia tăng.

Ở kịch bản 1 và 2 lượng tiêu thụ thuốc lá lậu ước tính tăng từ 3,6 tỷ đến 4,8 tỷ điếu sau 5 năm.

Đối với nguồn thu ngân sách, kịch bản 3 nguồn thu ngân sách nhà nước tăng trưởng 11,3%/năm nhưng số thuế không thu được do thuốc lá lậu cũng tăng cao, ước tính hơn 3.800 tỷ đồng so với năm 2024.

Kịch bản 2 thu ngân sách tăng khoảng 14.600 tỷ đồng (tương đương 9,5%/năm) sau 5 năm. Số thuế không thu được do thuốc lá lậu ước tăng khoảng 3.100 tỷ đồng so với năm 2024.

Kịch bản 1 đóng góp tăng thu ngân sách nhà nước khoảng 11.300 tỷ đồng sau 5 năm (Tăng trưởng 7,6%). Số thuế không thu được do thuốc lá lậu được hạn chế ở mức tăng khoảng 2.200 tỷ đồng so với năm 2024.

Cũng theo bà Tô Kim Huệ, khi thuế tăng, khả năng cao các nhà sản xuất sẽ tăng giá để chuyển toàn bộ tác động của việc tăng thuế sang người tiêu dùng khiến cho sản lượng thuốc lá hợp pháp sụt giảm và tạo điều kiện để thuốc lá lậu tăng mạnh.

(Ảnh minh họa)

Đặc biệt, trong trường hợp thuốc lá lậu tăng mạnh như kịch bản 3, sản lượng thuốc lá hợp pháp có thể sụt giảm gần 10 tỷ điếu sau 5 năm. Điều này gây ảnh hưởng lớn đến hoạt động sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp trong ngành thuốc lá và ké theo tác động tiêu cực lên xã hội khi tạo ra tình trạng thất nghiệp đột ngột trong ngành.

Kịch bản 2 gây ít tác động đến nhà sản xuất và người tiêu dùng hơn so với kịch bản 3 và có thể gây tác động mạnh lên sản lượng thuốc lá hợp pháp và thuốc lá lậu trên thị trường vào các năm thuế tăng cao.

Kịch bản 1 tác động từ từ, doanh nghiệp và người lao động có thời gian thích ứng và chuyển đổi.

Trước đó Hội Tư vấn Thuế Việt Nam (VTCA) đưa ra phương án giữ nguyên mức thuế tương đối 75% và thêm thuế tuyệt đối 2.000 đồng/bao. Giá bán thuốc lá hiện hành được phân khúc giá bán trung bình ở 3 mức 10.000 đồng/bao; 20.000 đồng/bao và 30.000 đồng/bao thì mức thuế TTĐB sẽ thay đổi rất cơ bản do mỗi bao cộng thêm 2.000 đồng. Thuốc lá bình dân có giá bán thấp sẽ có tỷ trọng thuế TTĐB tăng cao.

Nếu thêm số thuế tuyệt đối 2.000 đồng/bao thì tiền thuế TTĐB thay đổi: đối với thuốc lá thấp cấp 10.000 đồng tăng 46%; thuốc lá trung bình tăng 23,3%; thuốc lá cao cấp tăng 16%.

Tuy nhiên, theo VTCA việc tăng thuế TTĐB với thuốc lá cần có lộ trình để cơ sở sản xuất kinh doanh có thể điều chỉnh. Do đó, VTCA đề xuất hai năm đầu thực hiện phương pháp thuế hỗn hợp - tương đối và tuyệt đối thì bên cạnh thuế suất 75% có thể tăng thêm mức thuế tuyệt đối từ 1.000 đồng/bao. Tiếp đến sẽ nâng dần theo lộ trình 2 năm tiếp theo nâng từ 1.000 đồng/bao lên 1.500 đồng/bao. Từ năm thứ 5 sẽ điều chỉnh tăng thêm 2.000 đồng/bao.

An Nhiên